هواپیمای F-14 Tomcat بیشتر به دلیل سیستم تسلیحاتی و راداری اش بسیار مشهور است. به طوری که سیستم راداری با قدرت رادار به کار رفته در هواپیمای تامکت در زمینه تعداد هدف در یک زمان، در هیج هواپیمای دیگری یافت نشده است. این رادار در حقیقت برای هدایت و کنترل موشک های قدرتمند فینیکس به وجود آمد. ترکیب چنین سیستم راداری مقتدری با سامانه تسلحاتی AIM-54 Phoenix به تامکت امکان این را می داد که به راحتی از ناو هواپیمابر حامل آن دور شود، بدون آن که برای آن ترسی از وجود دشمن نهفته باشد. با این سیستم راداری تامکت القابی چون Mini AWACS نیز پیدا کرد و حتی در نیروی هوایی کشورمان، این جنگنده بارها در نقش شناسایی جنگنده ها به عنوان هواپیمای پیش اخطار در معیت فانتوم ها بدون هیچ اسلحه ای پرواز کرده است.
در مقاله زیر به تحلیل چگونگی طراحی AN/AWG-9 و خصوصیات آن خواهیم پرداخت:
AN/AWG-9 طرحی انقلابی برای زمان خود بود. قبل از معرفی این سیستم راداری، خدمه پروازی هواپیما های جنگنده می بایست انبوهی از سیگنال های برگشت خورده را که بر روی سکوپ رادار خودنمایی می کرد، از هم تمیز داده و هدف اصلی را کشف می کردند. AN/AWG-9 از نخستین سیستم های راداری بود که مجهز به یک پردازنده سیگنال مستقل برای ف_*ل_ن*__ر اطلاعات برگشتی و شناسایی دقیق هدف بود. چنین سیستمی به دستیابی خدمه به تصویری بسیار واضح تر از آنچه آسمان می گذشت، کمک بسیاری می کرد.
سیستم کلی AN/AWG-9 متشکل از دو قسمت تامین برق، سه قسمت کامپیوتر همه منظوره، پنج پردازنده سیگنال، چهار بخش کنترل رادار، سه قسمت فرستنده، سه بخش هدایت موشک، پنج یونیت مرتبط با دستگاه های نمایش دهنده رادار در کاکپیت و آنتن رادار است.
آنتن این رادار به شکل دایره ای توری شکل است که قطری در حدود یک متر دارد. قسمت های IFF یا تشخیص دوست از دشمن در جلوی این آنتن که به صورت دو ردیفی است به خوبی مشاهده می شود. قدرت خروجی رادار AN/AWG-9 در حدود 10 کیلووات است.
قسمت فرستنده این رادار می تواند امواج ادامه دار یا CW، امواج پالسی و امواج پالس دوپلر PD را تولید نماید. مزیت اینکه AN/AWG-9 مجهز به پردازنده سیگنال است غیر از ارائه تصویری واضح از اوضاع بیرون هواپیما، می تواند در قابلیت Look Down-Shoot Down یا نگاه به پایین- شلیک به پایین نیز در نظر گرفته شود. وجود پردازنده سیگنال به رادار کمک می کند که به راحتی امواج بازگشتی حاصل از برخورد با زمین را از امواج حاصل از برگشت از یک هواپیما تمیز داده و بدین ترتیب، با نگاه به پایین قادر به جستجو و اسکن فضای زیر هواپیما و ارتفاعات پایین تر نیز باشد که این مسئله در هواپیماهای رهگیر بسیار حائز اهمیت است.
ویژگی نگاه به پایین برای شناسایی موشک های ضد کشتی ملقب به Sea-Skimming که در ارتفاع بسیار پایین پرواز می کنند نیز بسیار موثر می نماید. سیستم راداری AN/AWG-9 قادر به تشخیص اهداف در ارتفاعات بسیار پایین، حتی در ارتفاع بیست متری و هدف هایی در ارتفاعات بسیار بالا مانند ارتفاع بیست و پنج کیلومتری است.
در حالت عادی و شرایط بهینه، برد این رادار به 340 کیلومتر می رسد که گفته می شود قدرت رادار AN/AWG-9 بسیار فرارتر از این مقادیر بوده و به حدود 700 کیلومتر می رسد و برد کم عملیاتی آن به دلیل محدودیت دید آنتن رادار در فضای مخروطی کوچک جلوی هواپیماست.
بزرگترین و قابل توجه ترین توانایی رادار AN/AWG-9 در تشخیص همزمان تعداد 24 عدد هدف پرنده در سرعت ها و ارتفاعات مختلف است که البته، تامکت با کمک چنین راداری می تواند شش عدد از این بیست و چهار هدف را درگیر کرده و دریک زمان به همه آن ها با موشک های فینیکس حمله ور شود.
شرکت هیوز در سال های اولیه تولید و تست موشک فینیکس دست به آزمایش مشابهی زد. در این تست، شش هدف پرنده یا درون، که چند فروند از آنان نقش جنگنده های دشمن و چند عدد دیگر نقش هواپیماهای بمب افکن دشمن را ایفا می کردند به پرواز درآمدند. رادار F-14 به به راحتی هر شش هدف را که با سرعت های مختلف زیر صوت و بالای صوت پرواز می کردند شناسایی نمود و موشک های فینیکس را در یک زمان روانه اهداف کرد.
از شش موشک فینیکس، چهار فروند آن ها به اهداف برخورد کرده هدف ها را با کلاهک جنگی خود به طور کامل نابود کردند. دلیل عدم برخورد موشک فینیکس به اهداف دیگر چنان بیان شد که در یکی از شلیک ها اشکالی برای موشک فینیکس پیش آمده بود که مانع از برخورد شد و در مورد دیگر اعلام شد که عدم برخورد به دلیل استفاده از هدف پرنده یا Drone بوده است که امواج راداری را نمی توانسته به خوبی منعکس نماید و اگر در شرایط واقعی هواپیمایی واقعی به پرواز در آمده بود، به طور قطع موشک بدان برخورد می کرد.
مانند بسیاری از رادارهای امروز، AN/AWG-9 نیز به حالت TWS-Track While Scan مجهز است. در این حالت رادار برای هر هدف فایل مشخصی در کامپیوتر درونی ایجاد می کند که این فایل حاوی فاصله هدف تا هواپیما و موقعیت آن است. هر لحظه که رادار امواج جدیدی از سوی هدف دریافت کند، رادار آن را با اطلاعات قبلی مقایسه کرده و در صورت مشاهده تغییر فایل مربوط بدان هدف را Update و به روز رسانی خواهد کرد. این خاصیت به رادار کمک می کند که تنها قفل کردن آن متوجه یک هدف نباشد و رادار به راحتی بتواند اهداف دیگر را نیز در یک زمان اسکن نماید.
روشی مشابه به رادار کمک می کند که چندین موشک فینیکس شلیک شده را به درستی با انتقال فایل های حاوی اطلاعات هدف به آن ها هدایت کند. همچنین، رادار AN/AWG-9 قادر است که با توجه به اطلاعاتی که گردآوری کرده، خطرناک ترین و تهدیدآمیز ترین هدفها را شناسایی کرده و موشک ها را ابتداً به سمت آن ها شلیک نماید.
همین ویژگی جالب به بقاپذیری بیشتر هواپیمای لانچر یا شلیک کننده در یک محیط جنگی پرخطر کمک زیادی می نماید. حالت های دیگری نیز وجود دارد که خلبان را در هدف گیری مقابل هواپیماهای مهاجم یاری می نماید. حالت جستجوی پالس دوپلر یا PDS اطلاعاتی از قبیل فاصله تا هدف و سمت آن را برای خلبان فراهم می کند.
حالت دیگری نیز برای یافتن اطلاعات فاصله تا هدف وجود دارد که بدان RWS نیز می گویند. در این حالت رادار با تولید امواجی با فرکانس بسیار بالا، می تواند نرخ تغییر فاصله و زمانی که طی آن هدف به یک میزان مشخص به هواپیما نزدیک می شود را نیز پیدا کرده و به این شکل داده های دقیقی از موقعیت هدف را به خلبان گزارش می کند. حالت Pulse Doppler Single Target Track یا PDSTT نیز برای مواقعی به کمک خلبان می آید که هدف او در حال انجام مانورهای شدید بوده و به وسیله حالت اسکن عادی قابل تراک کردن نباشد. در این حالت اگرچه رادار تنها بر روی یک هدف قفل است، اما تعقیب هدف در چنین شرایطی بسیار قابل اعتماد بوده و امکان گم کردن هدف بسیار کم است. همچنین در این حالت سیستم JAT یا Jam Angle Track نیز فعال می باشد که برای تعقیب هدف هایی که از سیستم های اخلالگر الکترونیکی ECM استفاده می کنند کاربرد گسترده ای دارد.
رادار AN/AWG-9 دارای فرستنده امواج دنباله دار نیز هست چرا که موشک AIM-7 Sparrow به دلیل سیستم هومینگ نیمه فعالش برای هدایت نیاز به چنین امواجی دارد. حالت Vertical Scan Lock-on یا VSL نیز برای نبرد های نزدیک بسیار کار آمد است. در این حالت جستجو، می تواند به صورت عمودی چهل درجه از فضای مقابل هواپیما را اسکن نماید. در دورزدن های سریع که در نبرد های داگفایت به وجود می آید، هواپیما تقریباً به حالت گردش روی یک بال در می آید که در چنین شرایطی، اسکن VSL می تواند تمام فضای جلوی هواپیما را برای قفل کردن روی هدفی که در نزدیکی هواپیما قرار دارد پوشش دهد. حالت Pilot Rapid Location یا PRL هم یک حالت قفل راداری است.
در این حالت، خلبان روی صفحه HUD محدودی ای دایره ای شکل را می بیند که این محدوده در حقیقت همان محدود امواج رادار هستند. برای هدف گیری و قفل روی هدف، خلبان باید هواپیمای هدف را به صورت بصری درون این دایره به اصطلاح گیر بیندازد، یعنی هواپیما را به سمتی که هدف در آن قرار دارد متمایل کند.
این حالت در نبرد های نزدیک که هواپیمای دشمن به طور چشمی قابل روئیت است کاربرد زیادی دارد. حالت دیگری نیز برای رادار توانای AN/AWG-9 وجود دارد که به Infra Red Search and Track یا IRST مشهور است. در این حالت خلبان رادار را خاموش می کند و به کمک سیستم جستجوی مادون قرمز به دنبال رد حرارتی گرمای موتورهای هواپیماهای دشمن می گردد. مزیت این حالت این است که چون رادار خاموش است و هیچ موجی منتشر نمی شود، هیچگاه خلبان دشمن نمی تواند پی به وجود هواپیمای خودی پی ببرد. در صورت یافتن امواج مادون قرمز حرارتی هواپیمای دشمن، رادار به صورت اتوماتیک روشن شده و روی هدف قفل می گردد و در این حالت، خلبان می تواند قبل از اینکه دشمن قادر به انجام کاری باشد، موشک خود را روانه هدف کند.
یاداشت تکمیلی مطلب رادار بسیار قدرتمند AN/AWG-9 اف-14 تامکت
رادار AN/AWG-9 سیستم کنترل سلاح یک جنگند هایی هست که می تواند به طور همزمان بیش از 24 هدف را رهگیری کند و نیز 6 موشک به سمت اهداف در همان زمان شلیک کند.
رادار به کنترل موشک هوا به هوای AIM-5A فونیکس توسعه داده شد. AWG-9 می تواند علاوه بر موشک های AIM-7 اسپرو و AIM-9 سایدویندر موشک AIM-120 آمرام را نیز به کار برد.همچنین این رادار, به خوبی با توپ 20mm گاتلینگ F14 ها همخوانی دارد.فرستنده آن می تواند امواج موج پیوسته CW/ پالس و پالس داپلر را تولید کند
رادار AWG-9 می تواند اهدافی را در ارتفاع کمتر از 15 متر و تا بیش از 24.384 کیلومتر در فاصله 213 کیلومتری با پهنای عرض 287 کیلومتر در جلو آشکار سازی کند.
سیستم 26 واحد پاور دارد که شامل 3 یونیت برای کامپیوتر دیجیتال اصلی مورد نظر, 2 منبع تغذیه, 4 یونیت رادار و آنتن, 5 واحد برای پردازشگر سیگنال, 3 یونیت قدرت فرستنده, 3 یونیت رزرو موشک و 5 قسمت دیگر برای نشان دهنده کاکپیت.
آنتن آرایه ایی دو وجهی چاک دار این رادار 914 میلیمتر قطر دارد.رادار AWG-9 برای تشخیص دوست از دشمن یا همان سیستم IFF دارای 2 ردیف از 6 دوقطبی آرایه ایی (آرایش داده شده) است.
پویش محل تصویر به صورت خط های نواری است. منطقه تحت جستجو به صورت قسمت های افقی تقسیم بندی میشود, تعدادی از قسمت ها به عنوان نقشه خاص توصیف می شوند( به عنوان مثال,یک نقشه 4 نواره که از پایین به بالا شماره گذاری شده اند, می تواند به ترتیب 1-2-3-4 اسکن شود)یک جاروب وسیع( توسط رادار) که میدان دید رادار است, 13 ثانیه طول خواهد کشید و یک پهنه وسیع 170 درجه ایی به 8 خط تقسیم می شود , هر یک خط 10 درجه را جاروب میکند.رادارAWG-9 همچنین می تواند پویش و جستجو را در الگو های 2 و 4 خطه انجام دهد. حدود گردش متوسط( آزیموت) رادارAWG-9 , 20 و 40 درجه است.
دو موج متحرک فرستنده لامپی به آنت نیرو و انرزی می دهند:
یکی موج پیوسته CW بکار رفته که کارش نمایاندن یک هدف برای حسگر داخلی موشک نیمه فعال راداری(SAR ) اسپرو هست و دیگری TWT است, که کارش تهیه کردن یکی از دو پالس قراردادی و یا امواج پالس داپلر (رفت و برگشتی ) است. این موج می تواند در 1 یا چندین حالت عمل کند.
شیوه های پالس شامل :
PS ( پالس سرچ) و PSTT یا رهگیری یک هدف هست.
شیوه ها و یا مد های حالت پالس داپلر( امواج رفت و برگشتی ) نیز شامل به شرح زیر است:
PDS جستجوی با امواج پالس داپلر // این شیوه جهت شناختن فاصله و جهت هدف است.
RWS یا تشخیص فاصله در هنگام پویش( جستجو)// به کار بردن یک پالس فرکانس بالا PRF که یه فاصله از هدف را به خوبی حالت PDS تولید میکند.
PDSTT یا رهگیری یک هدف// که برای اندازه گیری سرعت و بستن زاویه رهگیری است.
TWS رهگیری حین جستجو// برای هدفگیری موشک فونیکس در مورد بالاتر از 24 هدف به طور همزمان با 2 خط و 40 درجه و یا 4 خط و 20 درجه از نقشه.شگرد های فنی در تسهیم بندی زمان اجازه همزمان هدایت نیمه جهت دار از 6 موشک فونیکس در یک مرتبه را به علیه 6 هدف مختلف میدهد.
تولید کامل سیستم AWG-9 در آگوست 1988 یعنی در 22 سال پیش پایان پذیرفت. رادار های ذخیره یا یدکی هم در 1989 تمام شدند.
کارخانه سازنده ,کمپانی گروره سیستم های راداری هواپیمایی هیـــــوز, , El Segundo, Caliبودند.
مشخصات فنی رادار پر قدرت AN/AWG-9
کشور سازه: ایلات متحده امــــــریکا USA
وزن: 590 کیلوگرم
ظرفیت: 0.79 cu m
پالس جستجو: 63 ناتیکال مایل برابر117 کیلومتر
PSTT یا پالس رهگیری تک هدف: 91 کیلومتر
PDS یا مد جستجوی پالس داپلر از یک هدفی با اندازه 5 سانتی مترمربع: 213 کیلومتر
RWS و TWS : برابر 167 کیلومتر
VSL و PRL :برابر 9 کیلومتر
برد موج پیوسته روشن کننده برای موشک اسپـــــــــــارو: برابر 70 کیلومتر
