با گذشت سی سال از شکوهمند ترین انقلاب جهان ، و پس از 20 سال از حماسه هشت ساله خون و اتش ملت سر افراز ایران امروز کشور ما جمهوری اسلامی ایران درگیر شرایط خاص بین المللی و منطقه ایست که لزوم هوشیاری فرزندان این اب و خاک در نیروهای مسلح را دوچندان می کند ، با بررسی دقیق توان نظامی دشمنان قسم خورده این اب و خاک به راحتی می توان دریافت که برای دفاع از اسمان مقدس ایران اسلامی هر چند با نوین ترین جنگ افزار های در دسترس ، سرمایه گذاری صرف بر روی نیروی هوایی و تاکید بر مشی رژیم گذشته بر رهگیری هوایی تهدیدات دشمن کاری بسیار عبث و بیهوده است ، از این رو در سالیان گذشته سرمایه گذاری هدفمند و نتیجه بخشی بر روی توانایی های موشکی نیرو های مسلح صورت پذیرفته است ، که علی رغم تمامی تحریمها با همت سرشار جوانان این مرز و بوم این سرمایه گذاری ها به بار نشسته و نیروهای مسلح ایران امروزه به عنوان یک قدرت موشکی در جهان شناخته می شوند .
با برگزیدن استراتژی مقابله موشکی ، قسمت اعظم دفاع در برابر تهدیدات هوایی دشمن به دست گردانهای پدافندی سپرده می شود ، شاید یکی از مهمترین حلقه های زنجیره در هم تنیده پدافند هوایی مجموعه هشدار زودهنگام و کنترل صحنه نبرد باشد که این معنا تقریبا با رادارهای هشدار زود هنگام زمین پایه مترادف دانسته می شود.در این حوزه نیز مانند بسیاری از حوزه های دیگر هرچند تمامی تلاشها و توانمندی ها تحت الشعاع متانت بیش از حد ( شایدهم خوانده شود حفاظت بیش از حد ) نیروهای مسلح قرار گرفته است ، لیکن با رجوع به اسناد موجود و با ادله محکم می توان به حقایق افتخار امیز و اطمینان بخشی در مورد بکار گیری رادارهای پدافندی در ایران رسید ، انچه در ادامه می اید شرحی است بر یافته های مستدل و اثبات شده از توانمندی های هشداری پدافند در ایران.
کاشف به عنوان نخستین رادار نسل جدید به نمایش در امده در سیستم نیروهای مسلح ایران شناخته میشود . کاشف یک نمونه از رادار پیشرفته چینی YLC-6 است که با تغییرات چشمگیری در داخل کشور ساخته میشود ، هر چند مشخصات بسیار کمی تا کنون در مورد این رادار افشا گردیده است لیکن با توجه به اندک اطلاعات موجود می توان تخمین های قابل قبولی را از مشخصات این سامانه بدست اورد ، رادار ار تفاع پایین پیشرفته دو بعدی YLC-6 به عنوان یک رادار شناسایی کننده اهداف پنهانکار شهرت دارد این رادار نسل جدید چینی قادر به شناسایی اهدافی با سطح مقطع .1 متر مربع در فواصل 40 تا 60 کیلومتری می باشد . برد نهایی این رادارباند اس برای اهدافی با سطح مقطع 3 تا 5 متر مربع احتمالا بین 100 تا 150 کیلومتر است ، تغییر مهم ایجاد شده در رادار کاشف در نمونه های ساخت داخل طراحی و ساخت گیرنده های جدا از فرستنده است که به این سامانه توانایی بالایی در شناسایی اهداف پنهانکار و مقابله با تدابر متقابل الکترونیکی می بخشد . گیرنده های دوقلو جداگانه کاشف با عث میشود تا تاکتیک منحرف ساختن امواج راداری که بیش از 70 درصد توانایی پنهانکاری هواگردهای پنهانکار را تشکیل میدهد عملا در برابر این رادار نا کار امد باشد ، علاوه بر این این گیرنده ها می توانند به عنوان حسگرهای تشخیص فرکانسهای مشابه با رادار مادر عمل نمایند و بدین طریق تولید هر گونه سیگنال با فرکانس شبیه به فرکانس رادار مادر با نیت اختلال در اردار کاشف خود به عاملی برای کشف هواگرد دشمن بدل خواهد گردید. شواهد حاکی از وجود دو نوع رادار YLC-6 در کشور می باشد که با نامهای کاشف 1 و 2 شناخته می شوند اما به دلیل عدم افشای اطلاعات از این رادار چینی و نیز عدم افشای جزئیات تولید ان در داخل کشور در مورد تفاوتها و کیفیت این دو نوع نمونه توان اظهار نظر قاطعی نمود.
رادار های تاکتیکی کاستا برای اولین بار در رژه روز ارتش در نوزدهم فروردین سال 1388 به نمایش در امدند ، رادار کاستا از جمله جدید ترین سیستمهای راداری ساخت روسیه است که می تواند در بیش از 150 کیلومتری 55 هدف پنهانکار را شناسایی نماید ، این رادار مشهور و پیشرفته در باند UHF به رهگیری اهداف می پردازد ، طول موج بلند این باند هرچند باعث خطای قابل توجه رادار در تخمین موقعیت دقیق اهداف می گردد اما اثرات مواد جاذب امواج راداری (RAM) و سطوح منحرف کننده و به دام اندازنده امواج رادرای را به حداقل می رساند ، عامل شهرت کاستا در واقع توانایی بالای این رادار برای شناسایی اهداف پنهانکار در محیط های الوده به جنگ الکترونیک است ، رادار کاستا نیز به عنوان یک رادار ارتفاع پایین با برخورداری از نشانگر های دیجیتالی اهداف متحرک می تواند اهداف در حال پرواز در ارتفاع بسیار پایین و یا اهداف قرار گرفته در پس زمینه های محیطی را شناسایی نمابد، در رژه فروردین ماه سال 1388 دو نوع از رادار کاستابه نمایش در امد ، نمونه های 2KE,2KE2 ، رادار کاستا در نمونه 22KE از یک بشقاب مرتفع با ارتفاع 14.5 متر از سطح زمین استفاده می نماید که این رادار را برای عملیات در مناطق نا هموار و حتی مناطق شهری به گزینه ای ایدال بدل می سازد ، اما نمونه 2KE از یک بشقاب پروانه ای شکل بهره می برد که بیش تر برای عملیات در نقاط هموار و کویری مناسب است ، نمایش هر دو گونه از رادار کاستا احتمال خرید این رادار در حجم گسترده را نیز به میزان بالایی تایید می نماید
NEBO-U , NEBO-SUV
دیگر رادار به نمایش در امده در رژه نوزدهم فروردین سال 1388 رادار ارایه فازی نبو بود که در کنار کاستا در صحن رژه حضور یافت .رادرا فول دیجیتال و ارایه فازی نبو برای ردیابی انواع اهداف هوایی از جمله هواگردهای پنهانکار و با اندازه کوچک همچون تهدیدات بالستیک ، موشک های کروز سرکوب دفاع هوایی ، و همچنین هوا پیما های پنهانکار طراحی گردیده است ، این رادار قادر است تا سطح مقطع 2.5 متری یک جنگنده معمولی را در صورت پرواز در ارتفاع بیش از 10000 متری در فاصله بیش از 340 کیلومتر کشف نماید ، نبو همچنین قادر است اهداف کوچک با سطح مقطع راداری .9 متر مربع را در فاصله بیش از 240 کیلومتری شناسایی نماید ، باند VHF که این رادار از ان برای کشف اهداف هوایی استفاده می نماید یک پتانسیل بالا برای افزایش توانایی این رادار در رهگیری اهداف پنهانکار می باشد ، اما با توجه به مقادیر اعلام شده توسط شرکت روس ابورون اکسپورت می توان حدس زد که این رادار توانایی کشف اهداف پنهانکار ( با سطح مقطع .25) را در فواصل 100 کیلومتری دارا می باشد . نبو از یک مجموعه پردازنده پیشرفته استفاده می نماید که با استفاده از تکنیکهای جهش فرکانسی و تقویت ظرفیت اشباع این رادار را به یک رادار پایدار در محیطهای شدیدا الوده به جنگ اکترونیک تبدیل می نماید.
GAMMA-DE , GAMMA-S1E
مرور اولین منبعی که خبر خرید نبو و کاستا را اعلام نمود گوشه های دیگری از حقایق پدافند دفاع هوایی ایران را بازگو می نماید ،" میخاییل بارابانوف" در اولین شماره از " مسکو دیفنس بریف" در سال 2009 مقاله ای به رشته تحریر دراورد که به نقل از منابع رسمی و وزارت دفاع روسیه خبر از ورود رادار های کاستا ، نبو و گاما می داد ، خبر خرید رادار گاما را می توان در سخنان فرماندهاین نیروی هوایی نیز هنگامی که با اعتماد به نفس از امنیت اسمان ایران و شناسایی سطح مقطع های کوچکتر از 2. متر مربع را می دادند نیز جستجو کرد ، گاما در واقع یکی از پیشرفته ترین رادار های عملیاتی جهان می باشد این رادار ارایه فازی میتواند جسمی به اندازه یک توپ تنیس را در فاصله 240 کیلومتری شناسایی کند ، برد این رادار برای شناسایی جنگنده های پیشرفته نسل چهار به بعد به حدود 400 کیلومتر میرسد ، رادار گاما را به راحتی میتوان با رادارهای ساخت لاکهید مارتین که در صحرای نقب در فلسطین اشغالی نصب شده اند ( و فخر دفاع هوایی غرب به شمار می ایند )، مقایسه نمود. گاما و کاستا دو عضو لاینفک گردانهای S-300PMU3 و S-400 شناخته می شوند ، رادار ارایه فازی گاما یک رادار پر انرژی ارتفاع میانی – بالا محسوب می گردد که در طول موجهای دسی متریک به کشف اهداف می پردازد ، گاما حاصل اخرین تکنولوژی روز روسیه به عنوان یک رادار بسیار مقاوم در برابر جنگ الکترونیک شناخته می شود که توانایی کشف تهدیدات مدرن و فرا مدرن دارا می باشد. گاما را می توان گل سر سبد نیرو های پدافندی ایران دانست ، اگر روزگاری در دفاع از اسمان ایران تامکت یک مهره کلیدی و اساسی به حساب می امد امروز گاما در ساختار گردانهای پدافندی ایران همان نقش تامکت را در سالهای دور ایفا می کند ، رادار گاما در دونوع عرضه شده که این تفاوت این دونوع بیشتر در برد کشف اهداف نمایان میشود ، به دلیل عدم نمایش گاما هنوز نمی توان هیچ حدسی در مورد گونه های خریداری شده از این بیان نمود لیکن با توجه به تایید مقامات رسمی دفاعی روسیه ، ورود این رادار در سال 2007 و بعد از ان به کشور قطعی می نماید .
نتیجه گیری و نقد :
انچه ارائه گردید تنها بخشی از حقیقت بود که میشد به زبان مدارک و مستندات ارائه گردد ، انچه که می توان با اخبار نیمه موثق بدان دست یافت بسیار گسترده تر از نوشتار بالا می باشد ، امروزه تقریبا به اثبات رسیده که رادار های اوبورونا یا پلویلانا در گردانهای پدافندی ارتش مشغول به خدمت می باشند ، همچنین پس از اعلام صریح فرمانده نیروی هوایی ارتش مبنی بر ساخت رادارهای با برد بیش از 1000 کیلومتر در کشور مستنداتی افشا شد که نشان از تولید تحت امتیاز رادارهای ضد پنهانکار تخصصی رزونانس-ان می داد ، گفته های دیگری نیز حاکی از ساخت رادار های تولید داخل و نصب اولین رادارهای هشدار زود هنگام بومی در اطراف پایگاه چهاردهم شکاری در مشهد است، اما نگارنده ترجیح می دهد به بیان قسمت اثبات شده شنیده ها بپردازد و نه به حدس و گمانها.
قطعا ساختار هشدار زودهنگام نیروی پدافند هوایی ارتش را می توان یک ساختار لایه لایه وبا تراکم بالا در هر لایه دانست در نفس این ساختار ایراد انچنان محکمی وارد نیست ، اما یا برای بقا پذیری این سیستمهای ارزشمند و مدرن نیز تدابیری اندیشیده شده ؟ حفاظت از یک پست رادار استراتژیک که قطعا یک هدف با اولویت بالا در نبردهای سنگین برای دشمن خواهد بود نیاز مند تدابیر مختلفیست که از جمله آنها می توان به نصب سامانه های پدافندی دوربرد ، نصب سامانه های حفاظتی کوتاهبرد برای هدف قرار دادن موشکهای ضد رادار ( همچون سامانه روسی فینیکس ) و ایجاد فریبدهنده های خاص در منطقه رادار ی و همچنین استفاده کامل از پدافند غیر عامل نام برد ، به راستی ایا این تدابیر به کار گرفته شده اند؟ پاسخ به این سوال نیاز مند یک بازدید رسمی از یک سایت راداری است که نه نگارنده و نه احتمالا هیچ کس دیگر در کشور اجازه همچین بازدیدی را ندارد ، لیکن با بررسی احتمالات می توان تا حدودی از برخی از این اقدامات اطمینان حاصل کرد ، برای مثال با بررسی چینش سایتهای پدافندی وگا ( که در داخل با نام القارعه شناخته میشوند ) می توان به این اطمینان دست یافت که امروز بیش از 80 درصد فضای اسمان کشور تحت پوشش این سامانه پدافندیست ، سامانه ای که قدرت خود را در سخت ترین شرایط ممکن در گرجستان اثبات نمود . علاوه بر این سامانه های پدافندی شهاب ثاقب و تورام-1 می توانند عنصر ارزشنمندی در حفاظت از از سایتهای راداری در برابر موشکهای کروز یا ضد رادار باشند ،لیکن تمام تدابیر بالا تا وقتی که با دلایل محکم تایید نشده باشند در حد احتمالات باقی خواهند ماند .
توان راداری قدرتمند یگانهای پدافندی ایران بیانگر انست که اگر در حوزه ای نیاز به تجهیزات احساس گردد ، این نیاز با قدرت و به بهترین نحو پاسخ داده خواهد شد ، توان پدافندی امروز نهاجا علاوه بر تک تک پرسنل قهرمان این نیرو تا حدود زیادی مدیون تدابیر امیر سرتیپ خلبان احمد میقانی فرمانده اسبق نیروی هوایی می باشد ، کسی که به واسطه بیان بخشی از اقتدار نهاجا بی رحمانه مورد تاخت و تاز اندیشه های رادیکال و معاندان نیروی هوایی قرار گرفت ، اما حقیقت بیانگر تدبیر و عظمت فرماندهی فرمانده کنونی قرار گاه پدافندی خاتم الانبیا( و یا به عبارتی نیروی پدافند هوایی ارتش) است ، تاریخ قطعا از این افسر نیروی هوایی به نیکی یاد خواهد کرد.
