ایران همکنون دارای سیزده پایگاه هوایی نظامی است. از این تعداد، یازده پایگاه هوایی در زمان شاهنشاهی محمدرضا شاه پهلوی و عمدتاً به کمک مستشاران نظامی آمریکایی ساخته شدند. این پایگاه ها عبارتند از :

- پایگاه یکم شکاری – مهر آباد تهران

این پایگاه در اصل برای حفاظت شهر تهران و تاسیسات صنعتی و نظامی آن و همچنین ماموریت های آموزشی و آزمایشی مورد استفاده قرار میگرد. در ضمن این پایگاه به عنوان سرفرماندهی هواپیماهای ترابری ارتش و دوره های اورهال و سرویس برخی از جنگنده و هواپیماهای ارتش مورد استفاده است . در این پایگاه عموما اکثر جنگنده ها و هواپیماهای ارتش در حال تردد هستند . در این پایگاه عمدتا از حدود 18 میگ 29 و حدود 5 اف 14 تامکت برای گشت های هوایی و رهگیری هواپیماهای متخاصم استفاده میشود . این ترکیب یعنی استفاده از دو رهگیر با قابلیت های متفاوت اما ماثر باعث شده در کنار پدافند های سنگین اطراف تهران که عمدتا اس200 و هاگ و البته سام میباشند آسمانی امنی برای تهران و حومه ان رقم بخورد. در این پایگاه سوخو24 هم عملیاتی است و پرواز میکند و احتمالا این بمب افکن ها در شرایط اضطراری و جنگ ماموریت ها خود را از این پایگاه شروع خواهند کرد . همچنین وجود اف 5 ها هم به دلیل آموزش میباشد . پایگاه مهر آباد در جریان جنگ چندان مورد هجوم هواپیماهای عراقی قرار نگرفت ولی در چنیدن بار میگ ها و سوخو های بمب افک عراقی این پایگاه را مورد هجوم خود قرار دادند .

2-پایگاه دوم شکاری ـ تبریز

این پایگاه به مامن اصلی انواع اف 5 شهیر است و احتمالا حدود 30 فروند از این شکاری در این پایگاه عملیات های پروازی و آموزشی و گذراندن دوره اورهال را پشت سر میگذرانند . چند سالی هم هست که تعدادی میگ 29 هم به این پایگاه اضافه شده و قدرت رهگیری آسمان اذربایجان شرقی و غربی و اردبیل را بهبود بخشیده است . اصولا اف 5 ها قدرت رهگیری در شب را ندارند به بنا براین یکی از ضعف ها بزرگ منطقه شمال غرب کشور عدم رهگیری در شب در مواجه با هواپیماهای متخاصم بود که در جنگ این موضوع بارها موجب حضور جنگنده های عراقی در شب بخصوص در ارومیه و شهر های مرزی میشد که البته آن موقع سعی میشد بیشتر از سیستم پدافند هوایی هاگ بهره برده شود و یا گاهی اوقات جنگنده های گشت پایگاه نوژه همدان و یا اف 14 های گشت تهران به کمک میا آمدند که البته به خاطر عدم پوشش کامل راداری این مهم به درستی انجام نمیپذیرفت . اما در حال حاضر وجود میگ های 29 این عیب را هم تا حدی زیادی پوشانده است و حتی گفته میشود . اما در کل این پایگاه نقش زیادی در جریان جنگ ایفا نمود و تعدادی زیادی از عملیات های هوایی با محوریت اف 5 ها از این پایگاه صورت میگرفت . این پایگاه همچنین در حال حاضر دوره اورهال و اموزش تکمیلی اف 5 را برگذار مینماید .

3-یگاه سوم شکاری – شهید نوژه همدان

پایگاه نوژه در 65 کیلومتری شهر همدان در میان کوه های بلند الوند قرار گرفته . موقعیت این پایگاه مشهور به به دلیل قرار گرفتن در غرب کشور بسیار مهم است همچنین مکان این پایگاه به علت قرار گرفتن در موقعیتی مناسب ار دید راداری بسیار حائز اهمیت است . این پایگاه مشهور که شهرتش به دلیل وجود تعداد زیادی اف 4 فانتوم است در جریان جنگ نقش بسیار گسترده و مهمی را ایفا نموده است بطوری که حدود 35%عملیات های مهم برخاسته از این پایگاه بوده است. این پایگاه بارها و بارها مورد هجوم جنگنده های عراقی قرار گرفت ولی به دلیل ها بسیاری منجمله موقیعت مکانی مناسب و واکنش سریع پدافند هوایی و رهگیری هوایی از صدمات زیاد مصمون ماند . در زمانی هم کودتای در این پایگاه صورت گرفت که به کودتای نوژه مشهور است و در ان تعدادی خلبان و کادر پروازی کشته شدند . این پایگاه بیشترین اف 4 های نیروی هوایی را در خود جای داده و به طبع دوره های اروهال و اموزش این جنگنده باوفا در این پایگاه برقرار است .

4- پایگاه چهارم شکاری – دزفول - وحدتی

پایگاه دزفول به دلیل قرار گیری در نزدیک مرز و عراق و وجود تاسیسات عمرانی مهم کشور از جمله سد دز که در حال حاضر کنترل کننده برق کل کشور است اهمیتی زیادی دارد . این پایگاه به عنوان یک پایگاه ضربتی و وا کنش سریع عمل میکند و وجود اف 5 های ضربتی دلیل بر این است که این پایگاه عمدتا به عنوان اولین واکنش دهنده به تهاجمات هوایی دشمن محسوب میشود .

5- پایگاه پنجم شکاری – امیدیه

این پایگاه در کنار شهر های آغاجاری و امیدیه و در 85 کیلومتری شهر اهواز واقع شده این پایگاه در قبل از انقلاب یک پایگاه رزرو محسوب میشد ولی بعد از انقلاب و با توجه به تهاجمات وسیع بمب افک های عراقی کم کم حالت عملیاتی به خود گرفت هر چند که هم اکنون نیز کاملا یک پایگاه مستقل و کاملا عملیاتی نیست این پایگاه اف 7 ها یا همان میگ های 21 چینی را درون خود جای داده و احتمالا علاوه بر تامین اسمان امنی برای تاسیسات نفتی و پالایشگاهی اهواز و اغاجاری ( که بعید این مهم را بتوان یا اف 7 انجام داد) بیشتر فعالیت آموزشی جنگنده اف 7 را پیش میبرد .

6- پایگاه ششم شکاری بوشهر ت شهید دوران

این پایگاه شهرتی خاص درکل منطقه دارد. این پایگاه بسیار مهم و حیاتی ایران به دلیل قرار گرفتن در کنار دریا و همچنین موقعیت بسیار استراتژیک در منطقه همیشه مورد نگاها بوده و هست . وجود گردانی از اف 14 ها و اف4 ها که از قدیم تا به حال اصلی پایگاه را به وجود اورده اند . تعدای بسیار زیادی از عملیات های جنگ از این پایگاه شروع میشد و در طول جنگ این پایگاه که بیشتر به عنوان پشتیبان هوایی تاسیسات شریانی و مهم نفتی و گازی ایران عمل میکند بارها مود هجوم جنگنده های بعثی قرار گرفت و نبردهای هوایی بیشماری را به خود اختصاص داده است . درحال حاضر علاوه بر حفاظت تاسیسات نفتی جنوب که شریان اصلی اقتصاد کشور هست حفاظت از تاسیسات اتمی بوشهر و تاسیسات گازی عسلویه و پارس جنوبی در دستو کار این پایگاه است.

7- پایگاه هفتم شکاری شیراز

این پایگاه به عنوان سر فرماندهی بمب افکن های نیروی هوایی خدمت میکند . وجود سوخو 24 – سوخو 25 و احتمالا سوخو22 ثابت میکند این پایگاه مکانی برای بمب افکن های سبک نیروی هوایی است . البته در این پایگاه همیشه تعداد کمی در حدود 4 فروند جنگنده اف14 وجود دارد که احتمالا برای گشت های هوایی منطقه در نظر گرفته شده است . همچنین پایگاه شیراز از هواپیماهای دوربرد دریایی مشهور به اوریون نگهداری میکند که احتمالا 3 فروند میباشت . این هواپیماها گشت های دریایی را انجام میدهند و به عنوان پشتیبان نیروی دریایی عمل میکنند. در پایگاه شیراز با انواع هواپیماهای ترابری نیروی هوایی هم مواجه میشویم بطوری میتوان گفت از این پایگاه پرواز های زیاد ترابری انجام میشود .

8- پایگاه هشتم شکاری ـ اصفهان – شهید بابایی

پایگاه هشتم را شاید بتوان یکی از مشهورترین پایگاه های ایران و منطقه دانست و دلیل این شهرت وجود تعداد قابل توجهی از جنگند های اف 14 نیروی هوایی است . این پایگاه از قدیم هم به عنوان سرفرماندهی اف 14 ها مشهور بوده همینطور شهر اصفهان و تاسیسات عظیم دفاعی و موشکی و هسته ای آن بسیار حائز اهمیت است و میباست آسمان امن برای آْن تدارک دیده شود . عمده این تامین امنیت بر عهده پایگاه هشتم و جنگند های اف 14 و پدافند موشکی موسوم به s-300 است . در چند سال گذشته چند فروند جنگنده اف 5 هم در پایگاه وجود داشته که احتمالا به عنوان آموزش پرواز از آناه بهره بردای میشود.

9- پایگاه نهم شکاری بندر عباس

این پایگاه به دلیل موقیعت خاص و استراتژیک تنگه هرمز و همچنین پشتیبانی هوایی از نیروی دریایی و ناو های جنگی ایران که عمدتا در بندر عباس پهلو میگرند شکل گرفته است . البته باید گفت این پایگاه به عظمت و وسعت پایگاههای دیگر نیروی هوایی نیست و تعداد اندکی از جنگند های نیروی هوایی که عمدتا اف 4 باشند در این پایگاه حضور دارند . اما به دلیل موقیعت خاص منطقه این پایگاه میتواند نقش های زیاد و گوناگونی را ایفا کند . برخی گفته ها از حضور حداقل 2 فروند اف 14 در این پایگاه خبر میدهند که البته باید گفت زیاد هم دور از نظر نیست چرا که با توجه با وجود ناو های هواپیما بر آمریکایی و گشت های هوایی مدام جنگند های آن و برخی اوقات شکستن حریم هوایی ایران اینکه ایران اف 14 ها را به مقابله بیندازد چندان هم بعید نیست .

10- پایگاه دهم شکاری – بندر چابهار

این پایگاه هم نقش مشابه ای که پایگاه بندر عباس ایفا میکند را انجام میدهد یعنی دفاع هوایی ار منقطه جنوب شرقی ایران و پشتیبانی نیروی دریایی منقطه و احتمالا گشت های هوایی در مرز پاکستان . در این پایگاه هم تعدادی از جنگنده های اف 4 وجود دارد واین وظابف بر عهده این جنگند های میباشت .

11- پایگاه یازدهم شکاری – زاهدان

نمیتوان گفت این پایگاه مانند دیگر پایگاه های نیروی هوایی نقش ماثری را دارد .زیرا هنوز به درستی وظابف این پایگاه مشخص نیست . هرچند که وظیفه عمومی حفاظت از آسمان سیستان و گشت هوایی در اطراف مرز را میتوان به طور عمده گفت ولی نبود جنگند های کافی در این پایگاه و سایر موارد دیگر این پایگاه را در زمره پایگاه های مهم قرار نداده است .

12- پایگاه دوازدهم شکاری مشهد

پایگاه مشهد در ظلع شمالی فرودگاه مشهد واقع شده به عنوان جدید ترین پایگاه ایران از آن یاد میشود در گذشته همیشه خلا یک پایگاه هوایی در منطقه شمال شرق و شرق کشور احساس مشد با اینکه در آن منطقه معمولا تحرکات های مهمی صورت نمیگرید و لی عدم پوشش هوایی میتونست خطراتی را به دنبال داشته باشد که این مهم با شکل گیری این پایگاه تا حدی رفع شد.

این پایگاه از میرازهای فرانسوی پذایرایی میکند همان جنگند های که در دوران جنگ بسیار خلبانان ایران را آزار دادند . میرازها جنگند های ضربتی به شمار میایند . و میتواند عکس العمل سریعی نسبت به هجوم های هوایی دشمن داشه باشند . گفته میوشد این میرازها همان های هستند که عراق در سالهای 1991 و 2003 یعنی جنگ این کشور با امریکا به ایران به امانت گذاشت تا انها ار حملات جنگند های آمریکایی در امان باشند. نکته جالب در مورد این پایگاه این است که چند فروند سوخو 27 در این پایگاه حین پرواز دیده شده اند همان جنگنده های که ایران بیشتر اوقات وجود انها را درنیروی هوایی خود تکذیب میکند .

13-پایگاه سیزدهم ترابری زنجان: این پایگاه در 10 کیلومتری غرب زنجان قرار دارد و از آن هم جهت پروازهای غیر نظامی و هم نظامی استفاده می شود فرود هواپیماهای ترابری c-130 و ایولوشین ارتش و سپاه بارها در آن مشاهده شده است البته چندین بار هواپیماهای نظامی میگ 29 و فانتوم نیز در آن مبادرت به فرود و برخواست کرده اند.

در سال 1386 (2007 میلادی) ارتش ایران اعلام کرد که اولین پایگاه نظامی خود پس از انقلاب 1357 را، در نزدیکی شهر بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی در شرق ایران افتتاح کرده است
منبع:ویکیپدیا