STOVL Short Take Off Vertical Landing
به معنای نشت و برخاست از باند کوتاه وبه صورت عمودی
این قابلیت فقط مخصوص یک سری از هواپیما هاست که از باند های کوتاه به طور قائم بلند شوند.البته مقدار وزن مجاز برای حالت عمود پروازی نباید از مقدار قابل ملاحضه ایی بیشتر باشد. تعریف رسمی ناتو برای عمودپروازها در سال1991 این بوده است:
آشنایی با عمود پروازها
STOVL Short Take Off Vertical Landing
به معنای نشت و برخاست از باند کوتاه وبه صورت عمودی
این قابلیت فقط مخصوص یک سری از هواپیما هاست که از باند های کوتاه به طور قائم بلند شوند.البته مقدار وزن مجاز برای حالت عمود پروازی نباید از مقدار قابل ملاحضه ایی بیشتر باشد. تعریف رسمی ناتو برای عمودپروازها در سال1991 این بوده است:
هواپیمای عمود پرواز هواپیمایی است که بتواند با ثابت نگه داشتن باله ها در سطح صافی و بدون مانع به عرض 15 متر و طول 450 متر عملیات تیک-آف و لندینگ را انجام بدهد
غلب این پرواز ها از روی ناوها ی هواپیمابر با کمک اسکیی جامپ یا پرش اسکی و در باند های فرودگاه به جای سیستم مرسوم (تیروکمانی) یا همان ابتدا دور وسرعت گرفتن و بعد رها سازی انجام میشود. STVOL به هواپیما اجازه میدهد که هواپیما ظرفیت مجاز بیشتری را حمل کند به طوری که در حالت مشابه یعنی VTOL به یک باند کوتاه لازم است ودیگر وزن محدودیت پیدا میکند. هایر مشهورترین هواپیمای عمود پرواز است که قانونا وبه لحاظ فنی یک VTOL است اما در واقع در شرایط عملیاتی STOVL میشود چون سوخت و تسلیحات را هنگام تیک آف- حمل میکند.جنگنده اف-35 نیز دقیقا همین حالات هاریر را دارد قانونن ویتول است اما باز در شرایط عملیاتی استیول میشود.
در سال 1951 لاکهید مارتین و کنوایر که حالا بخشی از لاکهید شده هواپیمای(ایکس-اف-وی-1) را طراحی کردند.شرکت تایلسیترز با کمک آلیسون وای تی40 را که موتور توربو پراپ داشت را طراحی کردند.در سال 1962 لاکهید سعی کرد که برای نیروی دریایی (ایکس-ویی-4 هامینگ برید)را بسازد.در این طرح سعی شد که در ماکنیزم هواپیما تغییراتی داده شود مثلا اگزوز را در داخل بدنه هواپیما جاسازی کنند.این هواپیما قرار بود که یک عمود پرواز باشد بنابراین در سال 1963 طرح ادامه داشت اما در سال 1964 هنگام آزمایش سقوط مهلک و خطرناکی را به دنبال داشت.(ایکس-ویی-4 بی)برای نیروی هوایی به عنوان یک هواپیمایی عمودپرواز بود که اما آزمایش ناموفقی داشت.این واقعه به طور مشابه برای یاک 38 نیز اتفاق افتاد در سال 1969 نیز حادثه ایی برای یاک-38 رخ داد وسقوط کرد.
ریان همزمان با هامینگبرید (ایکس ویی-5 ورتی فن)را برای ارتش امریکا ساخت. این هواپیما به طور آزمایشی با بالا کشیدن گازها با کمک فن های دمندهایی که داشت پیش میرفت (رانده میشد)آن هواپیما با فن هایی که در دماغه و باله ها داشت پیش می رفت. در روی باله ها موتور ها پوشیده میشدند.به هرحال آن نیز دو بارسقوط کرد.با این روند ثابت شد که هزینه هایی که برای تولید یک عمود پرواز بیهوده بوده ودر ضمن انتقال حالت پرواز از عمودی به افقی بسیار مشکل بود. چندین هواپیمای ویی استول و ویتول از سالهای 1950 تا 1980 ساخته شد اما تنها هاریر که سرعتی زیرصوت داشت و همچنین یاک 38 فورگر عملکرد خوبی داشتند.فروگر بعد از سقوط شوروی به وضع عملیاتی رسید. بویینگ در سال 1960 بر روی یک جنگنده مافوق صوت که ظاهری عجیب داشت مطالعه میکرد. که ولی هرگز تصاویر آن را در مجلات هوانوردی منتشر نکرد.شرکت راکول اینترنشنال هم هواپیمایی بنام(ایکس-اف-ویی-12) را که هواپیمایی مافوق صوت بود این هواپیما بالهای غیر عادی داشت همچنین یک تلمبه پرتاب کننده داشت وشرایطی رو فراهم کرده بود تا بتواند که به صورت عمود پرواز حرکت کند. اما این سیستم نیروی بالابری کافی با توجه به مسائل فیزیکی تولید نمیکرد
اما فرانسه توانست جنگنده میراژ-3 که سرعتی ظاهرا که نزدیک به 2 ماخ نه کمتر وبا موتورهای بالا کشنده وپایین آورنده بسازد.اما این هواپیما برای جنگ های هوایی و حمل مهمات به منظور آن با مشکل سوخت مواجه بود. آلمان نیز تصمیم به ساخت عمود پرواز گرفت هواپیمایی به نام (ایی-دابلیو-آر ویی جیی101) را ساخت که موتور های آن هنگام عمودپروازی گردش میکردند اما این هواپیما هیچ گاه به سرعت مافوق صوت دست نیافت.
لیست هواپیماهای عمود پرواز V/STOL
X-13 ساخت رایان
XV-4 Hummingbird ساخت لاکهید
XV-5 ساخت رایان
Canadair CL-84 Dynavert که دو موتور توربوپراپ داشت و در سال 1960 ساخته شد. XC-142 که 4 موتور توربوپراپ داشت.
XV-15- Bell X-22-Mirage III -Lockheed Martin X-35B/F-35B
منبع:www.wikipedia.com
