سقوط یک فروند دیگر از هواپیماهای نظامی در حوالی تهران، در مراسم آغاز هفت? مقدس، بار دیگر نشان داد که علیرغم تکیه بر شعار های تبلیغاتی، نسبت به تجهیز مناسب نیروی هوایی ایران اقدام کافی بعمل نیامده و در نتیجه آسمان کشور، امروز حتی بیش از زمان جنگ 8 ساله با عراق، در معرض خطر هجوم خارجی قرار گرفته است.
طی جنگ با عراق نیروی هوایی ایران با و جود محرومیت از دریافت قطعات یدکی کافی از خارج، بمدت دو سال از حد اکثر توان رزمی خود بهره گرفت. پس از کاهش توان رزمی نیروی هوایی ایران، هواپیماهای ساخت روسیه عراق فرصت یافتند که با انجام پرواز های متعدد روزانه، در آسمان شهر های ایران ظاهر شده و به انهدام بناها، زیر ساخت های صنعتی و اقتصادی، پلها و راهها بپردازند. هزینه این تخریبها که به انهدام پنج استان ایران انجامید، تا 1000 میلیارد دلار برآورد شده است.
در سالهای بعد از جنگ هشت ساله با عراق، نه تنها تلاش کافی در جهت احیا و باز سازی نیروی هوایی ایران صورت نگرفت که با تجدید نظر در فلسفه دفاع از آسمان ایران، بار اصلی این مسئولیت خطیر و حیاتی از شانه واحد های متحرک ( نیروی هوایی ) برداشته و عملا بر عهده نیروهای ثابت ( توان موشکی ) گذاشته شد. در تجهیز توان موشکی نیز، آنچنان که باید ظرفیت دفاع هوایی مورد توجه قرار نگرفت و در عوض تکیه نیروی موشکی متوجه تجهیز و گسترش ظرفیتهای باز دارنده و تلافی جویانه قرار گرفت.
حاصل این تغییر سیاست دفاعی، که بیش از هر چیز ناشی از نفوذ عوامل سپاه در تدوین روشهای دفاعی و هزینه کردن اعتبارات دفاعی کشور بوده است، ساختن موشکهای خانواده شهاب و خواهر خوانده نسبتا جدید آن یعنی موشک سجیل است که با استفاده از الگوی موشکهای نودونگ کره شمالی ساخته شده اند.
مطابق آخرین برآورد تسلیحاتی امریکا که چند روز قبل به لغو طرح ایجاد سپر دفاع موشکی و سیستم رادار هشدار دهنده آن کشوردر لهستان و جمهوری چک انجامید، قابلیت موشکهای برد کوتاه و برد متوسط ایران در سالهای اخیر افزایش نیافته و از این لحاظ توان موشکی یاد شده خطر جدی تلقی نمیشود.
در عمل نیز، حتی در صورت رشد بیشتر برنامه موشکی ایران و تولید موشکهای میان برد و یا قاره پیما، استفاده از آنها نمیتوانست خطر نظامی با اهمیتی در منطقه تلقی بشود.
از جمله نقاط ضعف بزرگ موشکهایی که ایران در اختیار دارد یکی سرعت کم آنها است ( ششصد متر در هر ثانیه ) و دیگری استفاده از مواد منفجره متعارف در کلاهکهای آنها. بعلاوه زمان نسبتا طولانی سوخت گیری این موشکها ( بجز سجیل که با موتور سوخت جامد تجهیز شده و تعداد محدودی از آن تولید شده است) به نیرو های ضد موشکی متخاصم فرصت میدهد که به رد گیری و انهدام آنها در مراحل اولیه پرواز مبادرت کنند.
با توجه به بهبود قابل ملاحظه موشکهای ضد موشک نوع پاتریوت امریکا که سالها است در منطقه مستقر شده اند و همچینن ضد موشکهای نوع تیر که اسرائیل در اختیار دارد، در صورت گذشتن یکی یا تعداد اندکی از این موشکها از سه خط دفاع ضد موشکی، میزان تخریب آنها محدود خواهد بود. این موشکها زمانی میتوانند عامل خطر جدی تلقی شوند که در کلاهک انفجاری آنها، سلاحهای کشتار جمعی نظیر بمب شیمیائی، میکربی و یا اتمی قرار داده شود. استفاده از کلاهکهای انفجاری غیر متعارف در جنگ نیز معادل خودکشی نظامی است.
از این لحاظ ظرفیت بازدارنده موشکهای کنونی ایران ، در عمل باز دارنده بحساب نمی آیند، از این روست که اسرائیل هر از گاهی بدون واهمه ایران را به هجوم نظامی تهدید میکند و چند روز پیش وزیر دفاع اسرائیل هم آشکارا اعلام کرد که ایران قادر نیست خطری را متوجه اسرائیل بسازد.
از سوی دیگر توان موشکی، و یا هر ظرفیت بازدارنده دیگر نظامی، تنها مکمل ظرفیتهای دفاع هوایی قلمداد میشوند و نه جانشین آن. با این وجود یک سال قبل در ایران با اعلام تشکیل نیروی دفاع موشکی و هوایی، در کنار نیروی هوایی ناتوان، فرسوده و سالمند کشو، نقش نیروی هوایی عملا انکار و مسئولیت اصلی دفاع از آسمان عملا در اختیار نیروی تازه نام گرفته قرار گرفت.
فارغ از تغییرات سازمانی، آنچه بیش از هر عامل دیگری در آرایش دفاع هوایی ایران بچشم میخورد، غفلت چشم گیر در نوسازی و تجهیز این نیرو در اندازه نیاز های واقعی دفاعی ایران است.
بدون استثنا، تمامی کشورهای منطقه طی 20 سال گذشته در راه نوسازی و تجهیز نیروی هوایی خود قدمهای بزرگی بر داشته اند. عربستان سعودی و ترکیه بعنوان نمونه، طی 15 سال اخیر در راه خرید تجهیزات مدرن هوایی میلیارد ها دلار هزینه کرده اند. حتی کشورهای کوچکتر منطقه نظیر کویت و امارات نیز از این لحاظ قدمهای بزرگی برداشته اند.
همزمان، ایران همچنان با ادامه تبلیغ بر" دستاوردهای ملی " بجای روی کردن به یک برنامه اصولی در جهت نوسازی نیروی هوایی، به تولید 5 فروند هواپیماهای آذرخش و صاعقه در طول شش سال و در حد نمونه سازی آنها رضایت داده است.
بزرگترین خاصیت این هواپیماها که از تلفیق قطعات هواپیماهای 45 ساله موسوم به اف-5 ساخت نورتورپ امریکا و هواپیماهای قدیمی میگ 23 روسی درست شده اند، شرکت در نمایش های هوایی است. این هواپیما فاقد قدرت رزمی و دفاعی و اقعی و توان ایستادگی در مقابل هواپیماهای اف-16 و یا حتی میگ 29 روسی است. تولیدات هواپیمای بدون سرنشین و هلیکوپتر سازی ایران نیز چندان متفاوت با ساخت هواپیمای آذرخش نیست!
عمر متوسط در حدود 200 فروند هواپیمای نظامی ایران که آمیزه ای از هواپیماهای دوران پیش از انقلاب و هواپیماهای به غنیمت گرفته در سال 1991 از عراق اند اینک به 40 سال میرسد، حال آنکه در سایر کشورها ضمن نوسازی قطعات فرسوده هواپیما ها، عمر مفید آنها مابین 15 تا 20 سال در نظر گرفته میشود .
هواپیماهای اف-5 ایران که نمونه های آن در جنگ ویتنام شرکت داشته اند ، و هواپیمای فانتوم که در دهه شصت ساخته شده، و یا هواپیماهای سوخو و میگ 23 ایران، اینک تنها در موزه های نظامی نگهداری میشوند. جدید ترین هواپیمای ایران که از دوران پیش از انقلاب باقی مانده هواپیمای اف-14 تام کت است . این هواپیما ها 12 سال قبل در ارتش امریکا به سن بازنشستگی رسیدند حال آنکه در تمام طول خدمت با استفاده از قطعات تازه، نوسازی کامل بروی آنها صورت میگرفت.
هواپیماهای نظامی ایران بدلیل محروم بودن از قطعات یدکی اصلی و نو، عموما متکی به اوراق کردن هواپیما های مشابه و استفاده از قطعات فرسوده هواپیمای اوراقی اند. در بهترین شرایط، ایران قطعات یدکی مورد نیاز را با کیفیت پایین از بازار سیاه تهیه کرده و با قبول خطر در تجهیز اضطراری هواپیما های باقی مانده، مورد استفاده قرار میدهد.
خرید های محدود خارجی ایران نیز از دو کشور روسیه و چین بسیار اندک و تاکنون محدود به هواپیماهای جنگنده مدل پایین بوده است. بعنوان مثال در حالی که روسیه برای تجهیز نیروی هوایی خود سفارشی به ارزش بیش از 2.2 میلیارد دلار برای ساختن 30 فروند هواپیمای میگ 35 و سوخوی 35 را آماده کرده است، ایران همچنان بدنبال خرید هواپیماهای 30 ساله میگ 23 و یا خرید هواپیماهای اسقاطی در حراجی ها است.
سی و پنج سال پیش ، تحویل 82 فروند هواپیمای فوق پیشرفته اف 14 تام کت به ایران در حالی صورت گرفت که نیروهای مسلح امریکا هنوز این وسیله را در اختیار نداشتند- چنانکه نیروی دریایی ایران نیز قرار بود سه فروند ناو مدل اسپرانس را پیش از نیروی دریایی امریکا در اختیار بگیرد.
استفاده از هواپیماهای مدرن بخصوص در نیروی هوایی هر کشور از حد اکثر اهمیت دفاعی بر خوردار است. به این دلیل است که کشورهای اروپایی، با و جود از میان رفتن پیمان ورشو، همچنان با صرف میلیارد ها دلار به طراحی هواپیمای جنگنده مبادرت میورزند. کشورهای دیگر نیز به نسبت بضاعت اقتصادی و نیازهای دفاع ملی خود، از هیچ تلاشی برای دراختیار گرفتن ابزار های مدرن و کار آمد در نیروی هوایی ملی خود داری نمی ورزند. در این میان تنها نظام سیاسی ایران است که همچنان به ادامه مدل سازی هواپیما – تحت شعار دستاورد ملی - و پرواز دادن نیروی هوایی پدر بزرگها دل بسته و در نتیجه خطر های واقعی علیه امنیت ملی کشور را ندیده میگیرد. خطر واقعی در پیش آمدن یک هجوم نظامی تازه خارجی علیه ایران است با اندازه هایی کوبنده تر از جنگ هشت ساله با عراق.
